1,5-دی‌فنیل‌کربازید ، خصوصیات و کاربردهای آن

1,5-دی‌فنیل‌کربازید چیست ؟

1,5-دی‌فنیل‌کربازید  (1,5-Diphenylcarbazide  DPC) یا (DPC) یک ترکیب آلی آروماتیک با فرمول مولکولی C₁₃H₁₄N₄O است که در شیمی تجزیه، خصوصاً در آنالیز یون‌های فلزی سنگین، بسیار پرکاربرد است.

1,5-دی‌فنیل‌کربازید به عنوان یکی از حساس‌ترین معرف‌ها برای تشخیص کروم (VI) در آنالیزهای شیمیایی، جایگاه ویژه‌ای دارد. با این حال، به‌دلیل ویژگی‌های سمی و ناپایداری نسبی، نیازمند دقت بالا در حمل، نگهداری و استفاده است.

 این ترکیب به دلیل ساختار خاص خود، می‌تواند کمپلکس‌های رنگی مشخصی با یون‌های فلزی تشکیل دهد و در روش‌های رنگ‌سنجی و طیف‌سنجی جذب مرئی (UV-Vis) استفاده می‌شود.

خصوصیات 1,5-دی‌فنیل‌کربازید

فرمول مولکولی  C₁₃H₁₄N₄O                                                          
 وزن مولکولی    242.28 گرم بر مول                                                  
 شماره CAS      140-22-7                                                           
 حالت فیزیکی    جامد بلوری سفید تا صورتی                                           
 حلالیت         محلول در اتانول، استون، کلروفرم؛ تقریباً نامحلول در آب             
 پایداری        نسبتاً ناپایدار در برابر نور و اکسیژن، در ظروف تیره نگهداری می‌شود

ساختار شیمیایی 1,5-دی‌فنیل‌کربازید

1,5-دی‌فنیل‌کربازید دارای یک اسکلت اصلی کربازید است که در موقعیت‌های 1 و 5 دارای گروه‌های فنیل می‌باشد. این ساختار امکان برقراری پیوندهای هیدروژنی و ایجاد کمپلکس‌های فلزی با رنگ مشخص را فراهم می‌کند.

کاربردهای 1,5-دی‌فنیل‌کربازید

 1. تشخیص کروم (VI):

رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین کاربرد DPC در آنالیز یون کروم شش‌ظرفیتی (Cr⁶⁺) است. DPC با کروم (VI) واکنش داده و کمپلکس بنفش رنگی تشکیل می‌دهد که در طول‌موج حدود 540 نانومتر حداکثر جذب دارد. این روش بسیار حساس، انتخابی و دقیق است.

 2. آنالیز فلزات سنگین:

DPC در شناسایی و اندازه‌گیری فلزات دیگر مانند:
 وانادیوم
 جیوه
 مولیبدن
 نیکل
نیز کاربرد دارد؛ هرچند حساسیت آن به این فلزات کمتر از کروم است.

 3. کاربردهای آموزشی و آزمایشگاهی:

در آزمایشگاه‌های دانشگاهی، DPC به‌عنوان یک معرف استاندارد برای آموزش روش‌های طیف‌سنجی، کمپلکس‌سازی، و کروماتوگرافی به‌کار می‌رود.

 4. تست‌های میدانی و زیست‌محیطی:

DPC به دلیل ایجاد رنگ مشخص، در کیت‌های تشخیص سریع (مثلاً تعیین آلودگی کروم در آب یا فاضلاب) استفاده می‌شود.

خطرات و نکات ایمنی

با وجود کاربردهای گسترده، DPC یک ماده بالقوه خطرناک محسوب می‌شود و لازم است نکات ایمنی زیر رعایت گردد:

خطرات بهداشتی:

 ممکن است باعث حساسیت پوستی و تحریک چشم و مجاری تنفسی شود.
 احتمال سرطان‌زایی یا جهش ژنتیکی بر اساس برخی مطالعات وجود دارد (هنوز قطعی نیست ولی باید احتیاط کرد).
 بلع یا استنشاق طولانی‌مدت ممکن است تأثیرات سیستمیک داشته باشد.

نکات ایمنی کار با DPC:

 استفاده از دستکش، عینک ایمنی و ماسک مناسب توصیه می‌شود.
 در فضای با تهویه مناسب یا زیر هود کار انجام شود.
 دور از نور، گرما و اکسیدکننده‌های قوی نگهداری شود.
 در ظروف تیره و دربسته، در دمای اتاق یا سردخانه نگهداری گردد.

نحوه دفع:
باقی‌مانده‌های این ماده باید به‌عنوان پسماند شیمیایی خطرناک به درستی بسته‌بندی و به واحد مدیریت پسماند تحویل داده شود. از ریختن آن در فاضلاب جداً خودداری شود.

 منابع :

 Merck/Sigma-Aldrich Product Datasheets
 PubChem Database
 Analytical Chemistry Textbooks
 Safety Data Sheets (SDS) for 1,5-Diphenylcarbazide

1و5 دی فنیل کاربازید مرک کد103091 

نام فارسی : 1و5دی فنیل کاربازید مرک
نام ماده : 1,5-Diphenylcarbazide
کد محصول مرک : 103091
فرمول شیمیایی : C₁₃H₁₄N₄O
CAS number : 140-22-7

فروش 1و5دی فنیل کاربازید مرک در پکیجهای 25 گرمی