اسید نیتریک ،خصوصیات ، مراحل تهیه و کاربردهای آن

 نیتریک اسید چیست ؟

اسید نیتریک یا نیتریک اسید Nitric acid  یا جوهر شوره، یکی از مهم‌ترین اسیدهای معدنی است که در صنایع شیمیایی، کشاورزی و دارویی نقش اساسی دارد. 
این ماده با فرمول شیمیایی HNO3، به دلیل خواص شیمیایی و اکسیدکنندگی قوی خود، کاربردهای گسترده‌ای پیدا کرده است. 
با رعایت استانداردهای ایمنی و انتخاب نوع مناسب نیتریک اسید برای هر کاربرد، می‌توان از مزایای این ماده شیمیایی بهره‌مند شد و در عین حال خطرات آن را به حداقل رساند.

در این مقاله، به بررسی خصوصیات نیتریک اسید، مراحل تهیه، کاربردها، انواع و خطرات مرتبط با آن می‌پردازیم تا درک کاملی از این ماده شیمیایی به دست آورید.  

 خصوصیات نیتریک اسید :

اسید نیتریک مایعی بی‌رنگ یا زرد کم‌رنگ با بوی تند و زننده است که در دمای اتاق به شدت واکنش‌پذیر است. 
این ماده به دلیل خاصیت اکسیدکنندگی قوی، توانایی حل کردن بسیاری از فلزات را دارد. 
نیتریک اسید در غلظت‌های مختلف تولید می‌شود و به دلیل حلالیت بالای آن در آب، در واکنش‌های شیمیایی متعددی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

فرمول مولکولی:     H۱N۱O۳
جرم مولی : ۶۳٫۰۱ g mol−1
شکل ظاهری : Colorless liquid
چگالی:     1.5129 g cm-3
دمای ذوب : −۴۲ درجه سلسیوس (−۴۴ درجه فارنهایت؛ ۲۳۱ کلوین)
دمای جوش : ۸۳ درجه سلسیوس (۱۸۱ درجه فارنهایت؛ ۳۵۶ کلوین)
انحلال‌پذیری در آب : Completely miscible
اسیدی (pKa) : -1.4
ضریب شکست (nD) : 1.397 (16.5 °C)
گشتاور دوقطبی: 2.17 ± 0.02 D

مراحل تهیه نیتریک اسید 

تولید نیریک اسید عمدتاً از طریق فرآیند استوالد انجام می‌شود که شامل اکسیداسیون آمونیاک است. در این روش، آمونیاک با اکسیژن در حضور کاتالیزور پلاتین واکنش داده و به مونوکسید نیتروژن تبدیل می‌شود.

سپس، این ترکیب با اکسیژن و آب واکنش داده و نیتریک اسید تولید می‌کند.

مراحل تهیه نیتریک اسید به دلیل حساسیت بالای واکنش‌ها نیازمند تجهیزات پیشرفته و کنترل دقیق شرایط دما و فشار است.

این فرآیند بهینه‌سازی شده تا بازدهی بالا و هزینه‌های تولید کاهش یابد، و نقش مهمی در تأمین نیازهای صنعتی به نیتریک اسید دارد.  

کاربرد نیتریک اسید 

نیتریک اسید به دلیل ویژگی‌های شیمیایی منحصربه‌فرد، در صنایع مختلف کاربردهای گسترده‌ای دارد.
•    از مهم‌ترین کاربردهای نیتریک اسید می‌توان به تولید کودهای نیتراتی مانند نیترات آمونیوم، ساخت مواد منفجره نظیر نیتروگلیسیرین، و استفاده در صنایع فلزی برای حکاکی و تمیزکاری اشاره کرد. 
•    نیتریک اسید در تولید مواد شیمیایی مانند رنگ‌ها، پلاستیک‌ها و داروها نقش دارد. 
•    این ماده به دلیل خاصیت اکسیدکنندگی، در آزمایشگاه‌های شیمی نیز برای تجزیه و تحلیل مواد استفاده می‌شود.

انواع نیتریک اسید 

نیتریک اسید در انواع مختلفی با غلظت‌های متفاوت تولید و عرضه می‌شود. نیتریک اسید رقیق (با غلظت کمتر از 70 درصد) برای کاربردهای آزمایشگاهی و نیتریک اسید غلیظ (با غلظت بیش از 70 درصد) برای مصارف صنعتی استفاده می‌شود.

همچنین، نیتریک اسید دودزا (Fuming Nitric Acid) که حاوی مقادیر بالایی از دی‌اکسید نیتروژن است، در تولید مواد منفجره و سوخت موشک کاربرد دارد. هر یک از انواع نیتریک اسید ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند و انتخاب نوع مناسب به نیازهای صنعتی و ایمنی فرآیند بستگی دارد.  

خطرات نیتریک اسید 

نیتریک اسید ماده‌ای بسیار خورنده است و خطرات متعددی برای سلامتی و محیط زیست به همراه دارد. 
تماس نیتریک اسید با پوست یا چشم می‌تواند سوختگی شدید ایجاد کند و استنشاق بخارات آن به مشکلات تنفسی منجر می‌شود.
 این ماده در صورت ترکیب با مواد آلی یا فلزات خاص ممکن است واکنش‌های انفجاری ایجاد کند. 
برای کاهش خطرات نیتریک اسید، استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند دستکش، عینک ایمنی و سیستم‌های تهویه مناسب ضروری است. 
همچنین، ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل این ماده باید با رعایت استانداردهای ایمنی انجام شود تا از حوادث احتمالی جلوگیری گردد.  

اسید نیتریک مرک 65 درصد کد 100452

نام فارسی: اسید نیتریک مرک
نام ماده:     Nitric acid 65%
کد محصول مرک:      100452
درصد درصد خلوص:     ISO
قابلیت محلول شدن:     (20 °C) soluble
نقطه جوش:     121 °C (1013 hPa)
درجه ذوب:     -32 °C
انبوهی:     1.39 g/cm3 (20 °C)
میزان اسیدی:     (H2O, 20 °C) strongly acid

فروش اسید نیتریک مرک در پکیج های 1 لیتری و 2.5 لیتری در مینا تجهیز آریا