فنول|Phenol
فنول چیست ؟
فنول Phenol با فرمول شیمیایی (C₆H₅OH) یک ترکیب آلی آروماتیک است که از اتصال یک گروه هیدروکسیل (-OH) به یک حلقه بنزنی تشکیل می‌شود.
این ماده به نام‌های هیدروکسی بنزن و کربولیک اسید نیز شناخته می‌شود.
فنول خالص به صورت جامدی سفید رنگ با دمای ذوب ۴۲ درجه سانتی‌گراد (۱۰۸ درجه فارنهایت) است و قابلیت انحلال در آب را دارد.
فنول خاصیت اسیدی ضعیفی دارد و به عنوان یک گندزدا استفاده می‌شود. با این حال، فنول با غلظت بالا می‌تواند باعث سوختگی پوست شود.
خصوصیات فنول:
فرمول مولکولی: C6H6O۱
جرم مولی : ۹۴٫۱۱ g mol−1
شکل ظاهری : جامد کریستالی سفید رنگ
چگالی : 1.07g/cm³
دمای ذوب : ۴۰٫۵ درجه سلسیوس (۱۰۴٫۹ درجه فارنهایت؛ ۳۱۳٫۶ کلوین)
دمای جوش : 181.7 °C, 455 K, 359 °F
اسیدی: pKa) ) 9.95
گشتاور دوقطبی : 1.7 D
خصوصیات شیمیایی فنول :
فنول به دلیل حضور گروه هیدروکسیل، خاصیت اسیدی ضعیفی دارد و می‌تواند با بازهای قوی واکنش داده و نمک‌های فنولات را تشکیل دهد. همچنین، حلقه بنزنی موجود در ساختار آن می‌تواند وارد واکنش‌های جانشینی الکتروفیلی آروماتیک شود.
کاربردهای فنول:
- تولید بیس‌فنول آ (BPA) که بیشترین مصرف فنول به عنوان ماده اولیه در تولید بیس‌فنول آ (BPA) به منظور ساخت پلی‌کربنات (PC) است که از ترکیب بیس‌فنول با کربنات‌های دیگر حاصل می‌شود.
- تولید رزین‌های فنول-فرمالدهید:
این رزین‌ها که به نام باکلیت نیز شناخته می‌شوند، در تولید قطعات الکتریکی، عایق‌ها و دسته‌های ابزار به کار می‌روند. - فنول در تولید برخی داروها مانند آسپیرین (استیل‌سالیسیلیک اسید) به کار می‌رود.
- به دلیل خواص ضدباکتریایی، فنول در تولید مواد ضدعفونی‌کننده و گندزداها استفاده می‌شود.
- تولید علف‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها:
برخی ترکیبات فنولی در تولید مواد شیمیایی کشاورزی مانند علف‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها به کار می‌روند. - تولید نایلون و الیاف مصنوعی:
فنول به عنوان ماده اولیه در تولید نایلون و سایر الیاف مصنوعی استفاده می‌شود. - فنول در تولید رنگ‌ها و رنگدانه‌های مختلف کاربرد دارد.
- برخی از مواد منفجره مانند پیکریک اسید از فنول تولید می‌شوند.
- فنول در تولید برخی روان‌کننده‌ها و روغن‌های صنعتی به کار می‌رود.
- فنول در تولید پلاستیک‌های مختلف مانند فنولیک‌ها و اپوکسی‌ها استفاده می‌شود.
ساختار فنول:
فنول از یک حلقه بنزنی (C₆H₆) تشکیل شده است که یک گروه هیدروکسیل (-OH) به یکی از کربن‌های آن متصل است. این ساختار باعث می‌شود که فنول خواص منحصر به فردی داشته باشد که آن را از الکل‌ها و سایر ترکیبات هیدروکسیله متمایز می‌کند.
اثرات فنول
در صورت تنفس یا خورده شدن این ماده توسط انسان این ماده وارد گردش خون خواهد شد و در صورت تماس با پوست کمتر وارد خون خواهد شد. قرار گرفتن در معرض فنول در کوتاه مدت می‌تواند باعث سوزش چشم‌ها و سر درد شود.
افرادی که تماس پوستی با مقدار زیادی از فنول دارند، سوزش پوست، ضایعات کبدی، ادرار تیره و ضربان نامنظم قلب در آن‌ها مشاهده می‌شود. بلعیدن مقدار زیادی از فنول می‌تواند باعث سوختگی‌های داخلی و مرگ شود. اما فنول می‌تواند در علم پزشکی به عنوان یک ماده بی هوش‌کننده و همچنین یک ماده ضدعفونی‌کننده مورد استفاده قرار گیرد.