پلاتین چیست ؟
پلاتین یکی از عنصرهای شیمیایی و از فلزات است. عدد اتمی این عنصر ۷۸ و نشانه اختصاری آن Pt است.
فراوانترین عنصر از فلزهای پلاتینی است که به صورت طبیعی و به مقادیر جزئی در کانیهی سولفید فلزهای سنگین یافت می شود. ترکیبهای پلاتین ، به سهولت به فلز کاهش می یابد. پلاتین ، ساختار مکعب تنگ چیده دارد.
فلز پلاتین ، بسیار چکشخوار و مفتولپذیر است . در دمای بالاتر از 300˚C به وسیله F2 و Cl2 مورد حمله قرار میگیرد. در تیزاب سلطانی و آلیاژهای گداخته، انحلال ناپذیر است.
تاریخچه پلاتین
پلاتین از واژه اسپانیولی Platina که به معنی نقره کوچک می‌باشد، گرفته شده است.
سالهای زیادی است کهپلاتین طبیعی و پلاتین غنی شده آلیاژی شناخته شده است. این فلز توسط سرخپوستهایکلمبیایی استفاده می‌شده است و اولین مرجع اروپایی به پلاتین در سال 1557 در نوشته‌هایانسان‌شناس ایتالیایی " Julius Caesar Scaliger" دیده می‌شود که از آن ، به‌عنوان یک فلز اسرارآمیز که از معادن آمریکای مرکزی بین Darién ( پاناما )و مکزیک استخراج شده و نیز گفته شده است: "تا کنون حتی با هنرهای اسپانیاییها هم غیر قابل ذوب است."
اسپانیائی‌هااین فلز را وقتی اولین بار وارد اسپانیا شدند Platina نامیدند. آنها به آن ، به چشم یک ناخالصی در نقرهای که استخراج می‌کردند نگاه می‌کردند و اغلب از آن صرف نظر می‌کردند.
پلاتین توسط "Antonio De Ulloa" ستاره شناس و "Don JorgeJuan y Santacilia" کشف شد.هر دوی آنها توسط پادشاه فیلیپ پنجم برای پیوستن به یک ماموریت جغرافیائی در پروکه از 1735 تا 1745 طول کشید، دعوت شدند.
در میان چیزهای دیگر در کلمبیا اولوا ، Platina del pinto را مشاهده کرد که فلزی بی‌استفاده بود که به همراهطلا در New Granada (کلمبیا) پیدا شده بود.
Privateer هایانگلیسی کشتی اولوا را در سفر بازگشت توقیف کردند. اگر چه در انگلستان با او خوشرفتاری شد و حتی در انجمن سلطنتی عضو شد، تا سال 1748 از انتشار یافته‌هایش در مورد فلز ناشناخته منعشد.
قبل از آن در سال 1741 ، "CharlesWood" مسقلا این عنصر را جدا کردهبود.
پلاتین در حال حاضر با ارزشتر و گرانتر از طلا می‌باشد و از این جهت جایزه‌های پلاتینی بهتر از جایزه‌های طلایی می‌باشند. قیمت پلاتین بسته بهفراوانیش تغییر می‌کند، ولی معمولا 8 برابر طلا ارزش دارد.
برای مدتهای طولانیتعریف استاندارد متر بر اساس فاصله بین دو علامت بر روی شمش پلاتین-ایریدیوم بودکه در سور ( Sevres )نگهداری می‌شد، تعیین شده بود. از این فلز همچنین در تعریف "StandardHydrogen Electrode" نیزاستفاده می‌شود.
پلاتین هالیدها
پلاتین فلوئوریدهای شناخته شده عبارتنند ازPtF6 سرخ رنگ و فرار که ازPt به اضافه ی F2 به دست می آید، یک عامل اکسنده بسیار قوی است که o2 را به O2+PtF6- تبدیل می کند.
PtF5 سرخ رنگ ، بسپاری است که از اثرF2بر Pt به دست می آید.
PtF4 زرد قهوه ای از اثرBrF3 بر Pt تولید می شود.
کلریدهای شناخته شده پلاتین عبارتنند از: PtCl4 قرمز قهوه ای ، PtCl3 سبز تیره و PtCl2 قرمز تیره که همه از اثر Cl2 بر Pt پدید می آیند.
فلز های پلاتینی
شامل عنصر های روتنیم و اسمیم(گروه آهن)، رودیم و ایریدیم(گروه کبالت) و پالادیم و پلاتین(گروه نیکل) هستند. این فلزها ، همراه با هم ، به صورت آلیاژهای طبیعی( پلاتین طبیعی ، اسمیریدیم) به صورت مخلوط کانه های سولفید و به صورت مقادیر جزئی در طلا، نقره و کانه های مس سولفید نیز یافت می شود.
مشتقهای آلی پلاتین
مشتقهای پایدار آلکیل یا آریل ، نظیر (PtBrMe(Pet3)2 – ترانس) ، از اثر واکنشگرهای گرینیار بر هالیدها به دست می آیند. اجزای چهارپار(تترامری) آن ، نظیر4[Me3 PtCl] ، نیز زا واکنش ،مثلا PtCl4 به وجود می آیند.
اولفین ها وآلکین ها، کمپلکس های دارای پیوند تشکیل می دهند، برای نمونه ، [PtCl3(C2H4)] K ، 2[PtCl2(C2H4)] و [(Ph3P)2Pt(PhC2Ph)] را می توان نام برد.
کاربرد پلاتین
جواهر سازی ، تهیه ظرفهای آزمایشگاهی ، ترموکوپل ، اتصالهای الکتریکی و در کاتالیزورهای (SO3 ، NH3 ، کراکینگ هیدروکربن ها ،تولید متانال)به کار می رود.
اثرات پلاتین بر روی سلامتی
پلاتین فلز قیمتی است. غلظت پلاتین در خاک، آب و هوا بسیار اندک است. در بعضی مناطق، به ویژه در آفریقای جنوبی، شوروی و ایالات متحده می توان نهشته هایی را یافت که غنی از پلاتین هستند.
پلاتین یکی از اجزای اصلی بسیاری ازمحصولات فلزی مانند الکترود است و در بعضی واکنشهای شیمایی به عنوان کاتالیزور به کار می رود.
معمولا پلاتین دردرمان سرطان به عنوان دارو به کار می رود. اثراتی که پلاتین بر روی سلامتی دارد به نوع پیوندهای تشکیل شده و میزان ایمنی شخص بستگی دارد.
پلاتین به عنوان فلز خطرناکی نیست. اما نمکهای پلاتین عوارض مختلفی ایجاد می کنند مانند:
-تغییر DNA
-سرطان
-واکنشهای آلرژی در پوست و غشای مخاطی
-آسیب اندامهایی مانند روده، کلیه و مغز استخوان
-آسیب شنوایی
در نهایت ممکن است پلاتین سمیت دیگر مواد شیمیایی خطرناک را مانند سلنیم را در بدن تشدید کند.
خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر پلاتین :
عدد اتمی : ۷۸
جرم اتمی : ۱۹۵٫۱۹
نقطه ذوب : C° ۱۷۶۸٫۴
نقطه جوش : C° ۳۸۲۵
شعاع اتمی : Å ۱٫۸۳
ظرفیت : ۴
رنگ : سفید مایل به خاکستری
حالت استاندارد : جامد
نام گروه : ۱۰
انرژی یونیزاسیون : Kj/mol 870
شکل الکترونی : [Xe]6s14f145d9
شعاع یونی : Å ۰٫۶۲۵
الکترونگاتیوی: ۲۸/۲
حالت اکسیداسیون: ۴
دانسیته : ۲٫۱۰۹
گرمای فروپاشی : Kj/mol 19.6
گرمای تبخیر : Kj/mol 510
مقاومت الکتریکی : Ohm m 0.000000106
دوره تناوبی : ۶
ترکیبات پلاتین موجود عبارتند از:
هگزا کلرو پلاتینیک اسید ، پتاسیم هگزا کلرو پلاتینات، پلاتینیوم تترا کلراید، پلاتینیوم(II) کلراید و ...
